Yakın tarihli bir araştırmaya göre, birkaç yıl önce Avustralya’daki tarihi orman yangınlarından çıkan duman Antarktika ozon deliğini milyonlarca kilometre kare genişletti.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) kimyagerler, Aralık 2019’dan Ocak 2020’ye kadar doğu Avustralya’da yanan “Kara Yaz” olarak bilinen yıkıcı mega yangından çıkan orman yangını dumanının etkisini inceledi.
Araştırmacılar, yangınların on milyonlarca dönümlük alanı yaktığını ve atmosfere bir milyon tondan fazla duman saldığını, bu da onu ülkenin kayıtlara geçmiş en yıkıcı yangını yaptığını söylüyor.
Geçen hafta Nature’da yayınlanan çalışmalarının bir parçası olarak bilim adamları, yangınların Antarktika üzerindeki ozon deliğini tükettiğini ve 2020’nin sonlarına doğru bir önceki yıla göre 2,5 milyon kilometrekare veya yüzde 10 genişlettiğini buldular.
MIT’de Çevre Çalışmaları Profesörü ve önde gelen bir iklim bilimcisi olan Susan Solomon, Lee ve Geraldine Martin, MIT News’ten bir hikayede, “2020 Avustralya yangınları bilim topluluğu için gerçekten bir uyandırma çağrısıydı” dedi .
“Orman yangınlarının etkisi daha önce ozon iyileşmesinde (öngörülerde) açıklanmıyordu. Ve bence bu etki, gezegen ısındıkça yangınların daha sık ve yoğun hale gelip gelmemesine bağlı olabilir.”
Ozon tabakası, Dünya’yı güneşten gelen ultraviyole radyasyondan korur.
NASA , teknik olarak bir delik olmasa da, ozon deliğinin Antarktika üzerinde ozonun “istisnai bir şekilde tükendiği” bir bölgeyi ifade ettiğini ve her yıl Ağustos ve Ekim ayları arasında meydana geldiğini söylüyor .
Solomon ve meslektaşları ilk olarak 2022’de orman yangınları ile ozon tabakasının incelmesi arasında kimyasal bir bağlantı tespit ettiler.
İlk olarak fabrikalar tarafından kloroflorokarbonlar veya CFC’ler olarak salınan klor içeren bileşiklerin, yangın dumanı ile reaksiyona girerek, araştırmacılar tarafından “ozonu incelten nihai molekül” olarak tanımlanan klor monoksit üreten kimyasal bir reaksiyon yaratabildiğini buldular.
Solomon, “Fakat bu, stratosferde gözlemlenen tüm değişiklikleri açıklamadı.” Dedi. “Tamamen kontrolden çıkmış bir sürü klorla ilgili kimya vardı.“
Bilim adamları, üç bağımsız uydu verisi setini kullanarak, Avustralya orman yangınlarından sonraki aylarda, orta enlemlerde hidroklorik asit konsantrasyonlarının önemli ölçüde düştüğünü ve klor monoksit seviyelerinin yükseldiğini keşfettiler.
Araştırmacılar, CFC’lerin zamanla doğal olarak parçalanması nedeniyle stratosferde hidroklorik asit bulunduğunu söylüyor.
Klor hidroklorik asit formunda ise ozonu yok edemez. Ancak hidroklorik asit parçalanırsa, araştırmacılar klorun oksijenle reaksiyona girerek klor monoksit oluşturabileceğini söylüyor.
Hidroklorik asit, kutup bölgelerinde bulunanlar gibi soğuk sıcaklıklarda bulut parçacıklarıyla etkileşime girerken parçalanabilse de, araştırmacılar bu reaksiyonu daha sıcak orta enlemlerde bulduklarında şaşırdılar.
Solomon, “Orta enlemlerde hidroklorik asidin bu eşi görülmemiş miktarda düşmesi benim için bir tür tehlike sinyaliydi” dedi.
Bilim adamları, bu kimyasal reaksiyonun Avustralya, Yeni Zelanda ve Afrika ve Güney Amerika’nın bazı bölgelerinde Güney Yarımküre’deki orta enlemlerde toplam ozonun yüzde üç ila beş oranında tükenmesine büyük olasılıkla katkıda bulunduğunu söylüyor.
Orman yangınlarının ozon üzerindeki uzun vadeli etkileri belirsizliğini koruyor, ancak Birleşmiş Milletler Ocak ayında ozon deliğinin yavaş yavaş iyileştiğini, ancak 2066 yılına kadar tamamen düzeltilemeyeceğini bildirdi .
Orman yangınlarının ozonu tüketmesinin en olası yolunun hidroklorik asit olduğuna inanılırken, Solomon stratosferde başka klor bileşikleri olabileceğini söylüyor.
Solomon, “Artık zamana karşı bir tür yarış var” dedi. “İnşallah, iklim değişikliğiyle birlikte yangınların sıklığı artmadan önce klor içeren bileşikler yok edilmiş olur. Bu, küresel ısınmaya ve bu klor içeren bileşiklere karşı daha dikkatli olunması için daha fazla nedendir.”
